"Odłamki" - Ismet Prcić

Wojna w Bośni i Hercegowinie, datowana na lata 1992-1996, uznawana jest za najkrwawszy europejski konflikt od czasów II wojny światowej. Ismet Prcić, autor Odłamków, przetrwał to piekło i zechciał podzielić się z innymi swoją historią. Historią przerażającą i skłaniającą do refleksji.

Ismet Prcić kocha teatr, kobiety i wino. Jest raczej strachliwy, często wykorzystuje swój podstęp i determinację, by dotrzeć do celu. Udaje mu się opuścić targaną wojną Bośnię jeszcze przed przymusowym poborem do wojska. Mustafa Nalić to jego przeciwieństwo, chłopak bitny, chętnie wykorzystujący mięśnie i obdarzony walecznym sercem. Rwie się do walki, chce wspomóc bośniacką armię. Gdy rozpoczyna się wspomniana wojna, mają mniej niż dwadzieścia lat. I choć bardzo się od siebie różnią, ich losy zdają się w pewien sposób powiązane.

(...) teraźniejszości nie dało się wytłumaczyć w uproszczonych kategoriach przeszłości i teraźniejszości. Teraźniejszość była zagmatwana. Teraźniejszość była strzaskana, a następnie pomieszana. Strzaskana, zmiażdżona i pomieszana. [str. 387]

Odłamków nie mogę oceniać pod względem fabularnym. Być może autor przemycił w nich jakieś fikcyjne elementy, ale znakomita większość utworu jest oparta na faktach. Ismet Prcić bardzo przekonująco przedstawił ogrom ludzkiego cierpienia, jaki towarzyszy wojnom. Ale autor pisze nie tylko o konflikcie zbrojnym: w swojej powieści porusza także problemy rodzinne, emocjonalne, związane z dorastaniem (takim normalnym, niekonieczne splamionym wojną) czy tożsamością emigranta. Odłamki to historia kompletna, przez ukazanie "normalności" bohaterów zyskująca jeszcze na dramatyzmie. Dawno nie spotkałam się z tak poruszającym obrazem wojny - widzianej z perspektywy cywila oraz wojskowego. Tutaj nic nie jest pewne, a śmierć zdaje się czaić za każdym rogiem.
W powieści panuje chaos, stosowane są przeróżne formy narracji, czytelnik nieraz zmuszany jest to skupienia uwagi, by nie zagubić się w gąszczu wydarzeń.

Główni bohaterowie - Ismet i Mustafa - stanowią dla czytelnika zagadkę. Ich losy splatają się w dziwny sposób, wydają się ze sobą mocno powiązane. Ciężko mi powiedzieć, które elementy tej historii są autobiografią Ismeta Prcića: być może te, które dotyczą bohatera o tym imieniu, a być może te drugie, opisujące losy Mustafy (żeby nie było to zbyt oczywiste). Prawda leży pewnie pośrodku, a autor podzielił swoje losy pomiędzy dwóch niespokrewnionych ze sobą chłopców mężczyzn.

Więc chodzili w kółko z tymi... workami szrapneli, porównywali, wymieniali się, sam rozumiesz. (...) Wydawało mu się, że jest w stanie odtworzyć pocisk, zebrawszy wszystkie odłamki. Wariat! [str. 393]

Odłamki to powieść o wojnie, dramacie ludzkim, ale niepozbawiona humoru. Autor przemycił dość sporo komizmu, sytuacyjnego i słownego, co - wbrew pozorom - wydaje się jak najbardziej na miejscu. W utworze często pojawiają się wulgaryzmy, które także działają na korzyść powieści, dodając jej realizmu.

Odłamki przedstawiają smutną, tragiczną historię dwóch - a może tylko jednego? - młodych mężczyzn. Ukazują wojnę jako zjawisko okropne, niszczące miasta, kraje, ale także psychikę ludzi. Czytadło poruszające, ale warte przeczytania. Nie dla rozrywki, nie dla odprężenia, ale dla "pogłębienia siebie" i poznania prawdziwego oblicza wojny. Polecam.
Ocena końcowa: 6-/6
Polecam: każdemu

Za egzemplarz recenzencki dziękuję Wydawnictwu Sine Qua Non

Tytuł: Odłamki (org.Shards)
Autor: Ismet Prcić
Wydawnictwo: Sine Qua Non
Data wydania: 18 marca 2015 r. (premiera: październik 2011)
Ilość stron: 430

Recenzja realizuje wyzwania:
1. Książkowe wyzwanie 2015 - Akcja rozgrywa się podczas wojny
2. Wyzwanie czytelnicze 2015 - Książka oparta na prawdziwej historii